Opruiming gedumpte oorlogsmunitie in de Noordzee

Filter items

Initiatiefnemer(s):

Vlaamse overheid, Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW), afdeling Maritieme Toegang

Thema:

Overige

Domein:

Mobiliteit

Status:

Gerealiseerd

Contact:

Maritieme Toegang
Youri Meersschaut
T +32 477 58 12 76

PIO
Erwin Dewallef
T +32 472 72 40 48

Tabs

Uitdaging

Op de zandbank De Paardenmarkt, gelegen in de Noordzee op ongeveer 1,5 kilometer van de kust van Knokke, ligt naar schatting 35.000 ton gedumpte munitie (vooral) uit WO I. Het gaat om zowel conventionele als chemische munitie. Tot op heden is er geen gevaar voor het mariene milieu of de volksgezondheid, maar er is een voortdurend risico op doorroesten of doorscheuren (door scheepsaanvaringen) van de (chemische) munitie, met zware (chemische) vervuiling tot gevolg. Bovendien kan de munitiestortplaats op De Paardenmarkt in de toekomst een hinderpaal vormen voor de kustveiligheid in het algemeen en voor de verdere ontwikkelingen rond de haven van Zeebrugge in het bijzonder.

De afdeling Maritieme Toegang van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) van de Vlaamse overheid wil in het kader van dit PIO-project dan ook een test laten uitvoeren die moet aantonen op welke innovatieve manier deze munitiestortplaats veilig en tijds- en kostenefficiënt zou kunnen worden opgeruimd. De volgende topics komen daarbij aan bod: precisiedetectie van de positie van de munitie, continue monitoring van de omgeving, verwijdering van de bovenliggende sedimenten, opdieping van de munitie en veilig vervoer naar het vasteland met robottechnologie.

Bedoeling van de test is om een stuk (of unit) munitie enkele meters onder de zeebodem zo precies mogelijk te lokaliseren binnen de ruimere munitiestortplaats en, ongeacht het type of de staat van het stuk, dit op te diepen en aan land te brengen (verder opruiming/verwerking van de opgehaalde munitie maakt geen deel uit van de test). Hiervoor zullen de nodige surveysystemen en robottechnologie ontwikkeld en/of getest moeten worden die het mogelijk maken om de risico's voor de mens en het mariene milieu tot een minimum te herleiden. Indien succesvol, kunnen de geteste oplossingen worden aangekocht en ingezet voor een volledige opruimingsactie op grote schaal.

Voorbereiding

Marktconsultatie

Om de uitdaging scherper te stellen, is midden januari 2018 een marktconsultatie opgestart in samenwerking met Addestino.

De marktconsultatie is gefaseerd verlopen.

Eerst werd, op 13 februari 2018, een scopingsessie gehouden om de scope van het project zo goed mogelijk af te bakenen. Deze sessie heeft geresulteerd in de eerste mission brief die hieronder kan worden geraadpleegd.

munitieopruiming_mission_brief.pdf

Dan werd, op 13 maart 2018, met een aantal belanghebbenden (uit de verschillende betrokken bestuursniveaus en ook uit de wetenschappelijke wereld), een bekendmakingssessie gehouden.

Vervolgens werden, in twee sessies (op 14 september 2018 en op 10 oktober 2018), een aantal use cases opgesteld en geprioriteerd. Bedoeling was om aan de hand van deze use cases vraag en aanbod met elkaar te confronteren tijdens de 'eigenlijke' marktconsultatie.

Uit de verschillende hierboven beschreven werksessies kwamen een aantal conflicterende vereisten naar voren, die in grote lijnen aan vier spanningsvelden konden worden toegeschreven:

De representativiteit van de test versus de veiligheid van de operatie;
De eindverantwoordelijkheid versus het ontbreken van toepasselijke veilige drempelwaarden van concentraties aan aanwezige stoffen;
Enkel een krijgsmacht mag munitie aanraken en weghalen versus DOVO wil enkel op het strand munitie veilig overnemen;
Er mag geen stockagesituatie van explosieven ontstaan versus een (of meerdere) unit(s) munitie moet(en) aan land worden gebracht.

Om uit deze conflictsituatie te geraken en (opnieuw) richting te geven aan dit PIO-project, werd op 13 december 2018 een bezinningssessie ingelast.

De uitkomst van de bezinningssessie werd neergeschreven in een aangepaste (of revised) mission brief die hieronder kan worden geraadpleegd.

munitieopruiming_mission_brief_revised.pdf

Op de bezinningssessie werd beslist om het PIO-project voort te zetten, maar met een aangepaste scope waarbij de volgende keuzes werden gemaakt:

Het doel van het PIO-project is het uitvoeren van een test die 'in de mate van het mogelijke' representatief is;
De Vlaamse overheid bepaalt de randvoorwaarden voor de test in samenspraak met alle betrokken partijen;
Elke te bergen unit munitie moet veilig opgehaald en veilig aan land achtergelaten worden;
Het is binnen dit PIO-project geen doel om resultaten te bekomen over de verwerking van de opgehaalde munitie ter opruiming ervan.

Vanuit deze keuzes heeft Addestino, ter voorbereiding van de marktconsultatie, een aangepast scopingdocument opgemaakt en ook een state-of-the-art analyse uitgevoerd. De 'eigenlijke' marktconsultatie heeft uiteindelijk plaatsgevonden op 10 oktober 2019. Het rapport van de marktconsultatie (in het Nederlands) en een samenvatting (in het Engels) zijn hieronder beschikbaar.

munitieopruiming_marktconsultatie_rapport.pdf

ammunition_removal_market_consultation_report_english_summary.pdf

Resultaten

Op basis van de uitkomst van de marktconsultatie heeft Maritieme Toegang samen met een aantal stakeholders mogelijke vervolgstappen richting beoogde test overwogen. Een piste waaraan werd gedacht, was de opzet van een 'replicasite' met inert materiaal ('lege obussen') waarin (nieuwe) technologieën voor monitoring, detectie, ophaling, etc. zouden kunnen worden uitgetest zonder de explosierisico's op de 'echte' Paardenmarktsite. In parallel (en buiten het PIO-project) lopen (verder) initiatieven om de Paardenmarktsite zelf verder in kaart te brengen, o.a. het SBO-project Dumpsites of munitions: Integrated Science Approach to Risk and Management (DISARM) van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ). DISARM zou ook belangrijke informatie kunnen opleveren om een replicasite zo accuraat en representatief mogelijk op te zetten.

Wegens het gebrek aan steun van verschillende cruciale stakeholders en van een wettelijk en juridisch kader waarin de opzet van een replicasite (en finaal een daadwerkelijke test) mogelijk zou zijn, heeft Maritieme Toegang beslist om het PIO-project niet verder te zetten.

Mocht DISARM nieuwe noden, opportuniteiten en/of inzichten detecteren voor de opruiming van de Paardenmarktsite, dan zal Maritieme Toegang hier graag (mee) op inspelen.